Stari Ras je srpski srednjovekovni grad (tvrđava) i središnja prestonica srpske srednjovekovne države Raške. Ostaci tvrđave nalaze se na lokalitetu Gradina iznad starog Trgovišta (Pazarišta), na udaljenosti od 11 km zapadno od Novog Pazara. Kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, tvrđava Ras pripada kompleksu spomenika u koji se pored same Gradine sa podgrađem (staro Trgovište, odnosno Pazarište), ubrajaju i Gradina u Postenju, Reljina gradina, stara crkva u Naprelju i "latinska" crkva u Postenju. Gradina sa starim Trgovištem (Pazarištem), zajedno sa obližnjom episkopskom crkvom Svetih apostola Petra i Pavla i manastirima Sopoćani i Đurđevi stupovi predstavljala je istorijsko jezgro srpske srednjovekovne države Raške, čije je ime bilo izvedeno upravo iz naziva tvrđave Ras. Spomenički kompleks Starog Rasa se zajedno sa manastirom Sopoćani počevši od 1979. godine nalazi na UNESKO-voj listi svetske baštine kao objedinjena zaštićena celina pod nazivom Stari Ras i Sopoćani. Mesto na kome je smeštena tvrđava Ras ima bogatu istoriju koja seže do bronzanog doba. Na tom mestu se nalazilo rimsko vojno utvrđenje, a tokom kasnoantičnog perioda sagrađeni su objekti za stanovanje i bazilika. Ime Ras najverovatnije vodi poreklo od naziva antičkog utvrđenja Arsa koju pominje vizantijski istoričar Prokopije u VI veku. Srednjovekovni Ras se prvi put pominje u delima vizantijskog cara Konstantina VII Porfirogenita, koji je pomenuo ovu tvrđavu u sklopu kazivanja o borbama između Srba i Bugara krajem IX veka. U periodu od IX do početka XII veka utvrđenje zaposedaju najpre Bugari, a potom naizmenično Srbi i Vizantijci. Od kraja XII veka i tokom XIII veka Ras je bio politički i kulturni centar srpske države i prestonica prvih vladara iz dinastije Nemanjića. Tokom XIV i u prvoj polovini XV veka značaj grada u političkom smislu opada, ali u isto vreme, usled razvoja trgovine, dobija na ekonomskom značaju što dovodi do bogaćenja njegovih stanovnika i ubrzanog razvoja trgovačkog podgrađa (staro Trgovište). Grad su 1455. godine osvojile Osmanlije, a osnivanjem obližnjeg Novog Pazara počinje polako opadanje njegovog značaja. Opsežna arheološka istraživanja kompleksa srednjovekovnog Starog Rasa započeta su krajem 1971. godine, a u novije vreme su u stručnoj javnosti pokrenuta pitanja o ubikaciji Starog Rasa, koji se prema mišljenju pojedinih istraživača nalazio na mestu tvrđave Gradina u Postenju koja se nalazi na 2 km od Novog Pazara.
